زادگاه کمال الملک در نیشابور
یکی از نقاشان برجسته ایران کمال الملک است.در شهر کهن نیشابور در استان خراسان رضوی در کنار آرامگاه شاعر معروف پارسی،«شیخ عطار نیشابوری» مدفن «محمد غفاری»، بزرگ‌ترین نقاش کشور در سده اخیر و پرنفوذترین شخصیت تاریخ هنر معاصر در دوران قاجاریه جای گرفته است.
این مقبره از مکان‌های دیدنی نیشابور است و در خیابان عرفان در محله شادیاخ در باغی بزرگ و سرسبز قرار دارد.
کمال الملک در کدام شهر است؟
محمد غفاری، نقاش برجسته و معروف ایرانی در سال ۱۲۲۴ خورشیدی در شهر زیبای کاشان چشم به جهان گشود. بیشتر اعضای خانواده او اهل هنر بودند و نقاشی از اهمیت ممتازی میان آن‌ها برخوردار بود.
عموی او از نقاشان بنام آن زمان بود و پدرش در طراحی منظره و چاپ سنگی استاد بود. پدر هنرمند وی وقتی از استعداد او خبردار شد، یک دسته کاغذ و مداد خوب برای او خریداری نمود و او را تشویق به جدی گرفتن نقاشی نمود.
محمد غفاری در نوجوانی به تهران سفر کرد و به همراه برادر بزرگ‌تر خود در مدرسه «دارالفنون» مشغول به تحصیل در رشته نقاشی شد.
«ناصر الدین شاه» او را در سال سوم تحصیلی‌اش کشف کرد.
«ناصرالدین شاه» زمانی که در حال بازدید از مدرسه «دارالفنون» بود، تحت تاثیر تابلویی که وی از چهره «اعتضاد السلطنه» کشیده بود، قرار گرفت و دستور داد تا او را به‌عنوان نقاش به استخدام دربار درآورند.
در اوایل ورود به دربار محمد غفاری را با لقب «خان» صدا می‌زدند. پس از مدتی، ناصرالدین شاه آنقدر مجذوب کارهای او شده بود که خود به شاگردی او در آمد و به او لقب «نقاش‌باشی» را عطا کرد.
محمد غفاری در مدت حضورش در دربار نزدیک به ۱۷۰ تابلو نقاشی کرد که معروف‌ترین تابلویی که از او در دربار به جای مانده تابلوی نقاشی «تالار آینه» است که پس از کشیدن آن از سوی ناصرالدین شاه ملقب به «کمال الملک» شد.
همچنین تابلوی تالار آینه اولین تابلویی از محمد غفاری است که آن را با لقب کمال‌الملک امضا کرده است.
کمال‌الملک همچنین چند سالی را در اروپا نزد نقاشان معروف آن زمان تحصیل کرد و در موزه‌های مختلف آنجا به مطالعه و تحقیق آثار نقاشان شهیر و برجسته اروپا پرداخت.
او پس از بازگشت به ایران مدرسه «صنایع مستظرفه» را تاسیس کرد و مدیریت آن را عهده‌دار شد.
او در سال ۱۳۰۷ به حسین‌آباد نیشابور سفر کرد و سال‌های آخر عمر خود را در این روستا گذراند و سرانجام در سال ۱۳۱۹ در سن ۹۵ سالگی درگذشت.
معماری آرامگاه کمال الملک
محمد غفاری معروف به کمال الملک در سال ۱۸۷۴ در کاشان در خانواده‌ای ایرانی به دنیا آمد. او بدون شک یکی از برجسته‌ترین هنرمندان ایران است.
محمد از همان سال‌های اولیه به خوشنویسی و نقاشی علاقه‌مند شد. در کودکی روی دیوارهای اتاقش طرح‌هایی با زغال می‌کشید.
برخی از طرح هایی که او در آن خانه کشیده هنوز قابل مشاهده است. پس از پایان تحصیلات ابتدایی به تهران نقل مکان کرد.
او به مدرسه دارالفنون پیوست و در آنجا نزد مضایع‌الدوله، نقاش مشهوری که به اروپا سفر کرده بود هنرهای غربی را فرا گرفت و نقاشی آموخت. عشق او به نقاشی به او کمک کرد تا در دوران مدرسه آثاری بی‌نظیر خلق کند.
وی همچنین به دستور ناصرالدین شاه در عمارت شمس‌العماره نقاشی کشید. در طول اقامت خود در اروپا، او هرگز یک ساعت را بیکار نگذراند.
در سفر به عراق و طی سال‌هایی که در مدرسه هنر تدریس می‌کرد، نقاشی‌های متعددی خلق کرد. متأسفانه بیشتر این نقاشی‌ها یا از بین رفته‌اند یا در مجموعه‌های خصوصی قرار دارند و دسترسی به آن‌ها غیرممکن است.
از جمله آثار معروف او، می‌توان به آثاری که در مجلس شورای ملی سابق، کاخ گلستان، موزه‌ها و مراکز دیگر نگهداری می شود اشاره کرد. طرح آرامگاه کمال الملک در سال ۱۳۳۷ توسط مهندس هوشنگ سیحون ارائه و در سال ۱۳۴۱ ساخت آن شروع شد.
«هوشنگ سیحون» در سال ۱۳۳۷ خورشیدی طرح بنای یادبود کمال‌الملک را به مساحت زیربنای ۲۸ متر مربع با شش ایوانچه مقعر که داخل فرورفتگی‌های این ایوانچه‌ها مزین به کاشی‌های معرق نفیس به رنگ‌های لاجوردی وسفید بود، به «انجمن آثار ملی» ارائه داد و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی بنای طراحی شده توسط ایشان به سبک جدید و مشبک با شش ایوان در باغ «شیخ عطار» در کنار آرامگاه شیخ عطار نیشابوری بنا شد.
سازندگان آرامگاه کمال‌الملک نیز چند کارگر نیشابوری بودند که در مراسم رونمایی بنا از آنان قدردانی شد.
فرم کلی بنا به همراه تزیینات و کاشی‌کاری‌ها، شباهت و هارمونی زیادی به آرامگاه شیخ عطار دارد به‌طوری که در بدو ورود به باغ و در نگاه اول همه تصور می‌کنند که این دو بنا، عضوی از یک بنا هستند.
در آرامگاه کمال الملک اوج خلاقیت معماری در استفاده از عناصر معماری سنتی ایرانی در تلفیقی جدید و موزون دیده می‌شود.
درست مانند آرامگاه «عمر خیام نیشابوری»، هندسه نقش برجسته‌ای در به‌وجود آمدن آرامگاه کمال‌الملک دارد.
در بنا شش قوس نیم دایره نما و چهار قوس متقاطع که بر روی اقطار وجود دارند، دیده می‌شود.
در پایین قوس‌های اصلی نما وقتی از رو به رو به آن نگاه کنید، دو قوس کوتاه‌تر نیز دیده می‌شوند که در اصل تلاقی قوس‌های متقاطع هستند.
به‌طور کلی می‌توان گفت حجم کلی این مقبره از پوست‌های سه‌بعدی در فضا به‌دست آمده است که در یک حرکت نرم دو نوع قوس ذکر شده را به هم پیوند می‌دهند.
این قوس‌ها و پوشش آن‌ها در بالا، اشکال هندسی مخروطی شکلی را پدید آورده که ابتکاری هندسی به شمار می‌رود.
تزیینات به کار رفته در این بنا شامل کاشی معرق است که نقوش آن هنرمندانه بر روی سطح منحنی نما استفاده شده است و به سمت خط تقارن قوس‌ها این نقوش به نسبت کوچک و کوچک‌تر می‌شوند.
بر طبق گفته هوشنگ سیحون، معماری این بنا یادآور و نمایانگر معماری زادگاه کمال‌الملک یعنی کاشان است.
دیدگاه‌تان را بنویسید